معرفی بیماری فوزاریوم گندم و راهکارهای مدیریت آن

بیماری فوزاریوم در گذشته به صورت پراکنده در ایران وجود داشته اما بیشترین خسارت و همه‌گیری آن از دهۀ شصت در استان‌های شمالی ایران شروع شده است. در سال‌های اخیر مزارع گندم استان‌های خوزستان و اردبیل دچار این بیماری شدند. در این مقاله قصد داریم بیماری فوزاریوم گندم را برای شما خوانندگان عزیز تشریح کنیم و راه‌های مدیریت و کنترل این بیماری را ذکر کنیم. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

شیوع و خسارت بیماری فوزاریوم گندم در مناطق مرطوب ایران

تعداد زیادی از قارچ‌های جنس Fusarium عامل ایجاد بیماری فوزاریوم گندم هستند. مناطق مرطوب مانند استان‌های شمالی ایران شرایط مساعدتری برای رشد و توسعه این بیماری می‌باشد همچنین مناطق شمالی استان اردبیل مانند دشت مغان با این بیماری درگیر هستند. طبق برآوردهایی که در استان مازندران شده است این بیماری می‌تواند تا 75 درصد باعث کاهش عملکرد شود.

در برخی سال‌ها در استان هرمزگان بارندگی‌های آخر فصل مصادف با گلدهی گندم شده و رطوبت بالا در این مرحله باعث شیوع این بیماری می‌شود به طوری که برخی مزارع به دلیل خسارت بالای این بیماری به خوشه‌ها برداشت نشدند.

علائم فوزاریوم گندم

در صورت ابتلای بوته‌ها به بیماری فوزاریوم گندم ابتدا در قاعده سنبله‌ها لکه‌های قهوه‌ای ایجاد می‌شود سپس این لکه‌ها به مرور توسعه پیدا می‌کنند و باعث کاهی رنگ شدن سنبلچه‌ها می‌شوند. این علائم می‌تواند تمام سنبله را در بر بگیرد و خوشه‌ها را کاملا سفید یا کاهی رنگ کند.

در شرایط رطوبت بالای محیط کپک صورتی رنگی در قاعده سنبلچه‌ها ظاهر می‌شود که این بیماری را به اسم کپک صورتی گندم معروف می‌کند. همچنین دانه‌های خوشه‌های آلوده به فوزاریوم معمولا چروکیده و گچی رنگ می‌شوند.

شرایط توسعه بیماری فوزاریوم گندم

قارچ عامل این بیماری معمولا در مزارع گندم و ذرت زندگی می‌کند و در بقایای حاصل از کشت گندم می‌تواند زندگی کند. کشت متوالی گندم و ذرت باعث ماندگاری و توسعه این بیماری در مزرعه خواهد شد. همچنین کاشت بذور آلوده به بیماری نیز می‌تواند نقش مهمی در توسعه این بیماری داشته باشد. افزایش تعداد دفعات بارندگی نیز می‌تواند در افزایش رطوبت محیط و همچنین افزایش روزهای مرطوب نقش داشته باشد که این مهم به طور مستقیم بر توسعه این بیماری تاثیر دارد.

مدیریت بیماری فوزاریوم گندم

بیماری فوزاریوم گندم که به بیماری فوزاریوم خوشه گندم نیز شناخته می‌شود مانند سایر بیماری‌های گندم به روش‌های مختلفی مدیریت می‌شود. از جمله این روش‌ها می‌توان به کاشت ارقام اصلاح شده و مقاوم به بیماری، رعایت تناوب زراعی، شخم عمیق و حذف بقایای گیاهی آلوده اشاره کرد. در ادامه به تشریح این روش‌ها خواهیم پرداخت با ما همراه باشید.

روش‌های زراعی

روش‌های زراعی به کنترل شیوع بیماری‌ فوزاریوم کمک می‌کنند که در ادامه به آنها پرداخته‌ایم.

• رعایت تناوب زراعی

کاشت گیاهان زراعی غیر از غلات در تناوب زراعی مزرعه از جمله راهکارهای موثر در کاهش خسارت این بیماری می‌باشد.

• حذف عامل بیماری با شخم زدن

حذف بقایای گیاهی آلوده به بیماری با شخم عمیق و دفن آن‌ها توصیه می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم گیاهان بیمار، برگ‌ها و ساقه‌های خشک‌شده را از سطح زمین پاک‌سازی کنید.

دفن این بقایا باعث می‌شود که عوامل بیماری‌زا که در این بقایا وجود داشته‌اند، از دسترس گیاهان جدید دور بمانند و نتوانند به آن‌ها آسیب برسانند.

• تقویت بوته‌های گندم 

استفاده از کودهای فسفیت پتاسیم نیز می‌تواند در تقویت بوته‌ها جهت جلوگیری از آلودگی به بیماری فوزاریوم گندم موثر باشد. فسفیت‌ پتاسیم می‌تواند باعث افزایش سلامت عمومی و قدرت گیاهان شود و به تقویت سیستم دفاعی آن‌ها کمک کند.

کود فسفیت پتاسیم شوک با داشتن 52% فسفیت و 34% پتاسیم می‌تواند مکانیسم دفاعی گیاه را فعال کند و با نامتعادل کردن بازۀ رشد قارچ‌ها، اجازه رشد به آنها را ندهد. همچنین پتاسیم موجود در این کود می‌تواند ضخامت دیواره سلولی را افزایش دهد و به این ترتیب حملۀ سلول‌های قارچی را مهار کند.

جهت دریافت اطلاعات بیشتر راجع به این کود تقویتی و سفارش آن، بر روی محصول بالا کلیک کنید.

• توجه به آبیاری گندم

همچنین یکی از مواردی که بهتر است رعایت شود جلوگیری از آبیاری در مرحله گلدهی گندم است که بهتر است در این مرحله آبیاری انجام نشود یا در صورت لزوم با حساسیت بالا انجام شود که باعث شیوع بیماری نشود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله نحوه «آبیاری گندم» را مطالعه کنید.

• کاشت ارقام مقاوم گندم

کاشت ارقام اصلاح شده و مقاوم به بیماری نیز می‌تواند نقش پررنگی در کاهش خسارت این بیماری ایفا کند. به عنوان مثال رقم مروارید یکی از ارقام با تحمل بالا به این بیماری می‌باشد. بهتر است قبل از کاشت رقم گندم خود با کارشناسان منطقه مشورت کنید این مورد به خصوص در مناطقی که سابقه آلودگی و خسارت بیماری فوزاریوم گندم وجود دارد از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد.

نکته: گندم دوروم نسبت به گندم نان، حساسیت بیشتری به این بیماری دارد.

سم فوزاریوم گندم (کنترل شیمیایی)

بذرمال با قارچ‌کش‌ها به عنوان یکی از گزینه‌ها می‌تواند در کنترل بیماری تا حدی موثر باشد اما از آنجایی که فعالیت این قارچ بیماری‌زا در اواخر فصل شروع می‌شود اثر «بذرمال گندم» در مقابله با این بیماری کمتر است. 

به همین منظور بهترین زمان مصرف قارچ‌کش‌ها جهت کنترل این بیماری از زمان شروع گلدهی گندم تا نهایتا یک هفته پس از آن می‌باشد. برخی ارقام مقاوم نیز در صورت آلودگی‌های بالا دچار خسارت می‌شوند و باید سم‌پاشی شوند. در جدول زیر قارچ‌کش‌های توصیه شده جهت مبارزه با این بیماری اشاره شده است.

سخن پایانی

در این مقاله به شناخت بیماری فوزاریوم خوشه گندم پرداختیم و روش‌های کنترل و مدیریت این بیماری را شرح دادیم. مانند سایر بیماری‌های قارچی گیاهان زراعی این بیماری نیز باید با تلفیق روش‌های شیمیایی و غیرشیمیایی کنترل شود و یک روش به تنهایی موثر نخواهد بود. در انتها اگر سوالی در رابطه با این مقاله دارید در قسمت کامنت‌ها مطرح فرمایید تا کارشناسان ما به سوالات شما پاسخ بدهند.

مطالب مرتبط

سوالات پرتکرار