گل جالیز از جمله آفات خسارت‌زا در کلزا است که در تراکم‌های بالا می‌تواند مزرعه کلزا را بطور کامل از بین ببرد. با اینحال مطالعات نشان داده‌ند که میانگین خسارت این گیاه انگلی بسته به شرایط مزرعه حدود 50 درصد می‌باشد. در این مقاله قصد داریم به نحوه زندگی، میزان خسارت و راه‌های کنترل این علف‌هرز بپردازیم پس از شما خوانندگان محترم تقاضا داریم که تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
| خلاصه‌ای از این مقاله گل جالیز یکی از خسارت‌زاترین علفهایهرز مزارع کلزا می‌باشد. این گیاه به صورت انگل زندگی کرده و از شیره پرورده گیاه میزبان (کلزا) تغذیه می‌کند. به منظور کنترل این انگل باید تا حد امکان از ورود بذر این انگل به مزرعه پیشگیری کرد و از تلفیق روش‌های کنترل و مدیریت این آفت استفاده کرد. کاربرد گلایفوسیت به همراه سولفات آمونیوم در سه مرحله، بهترین روش شیمیایی برای کنترل این علف هرز است. |
آشنایی با گل جالیز در کلزا
گل جالیز که در بین کشاورزان با نام گُلَک شناخته می‌شود یک گیاه انگلی محسوب شده و با اتصال به ریشه‌های گیاه میزبان (کلزا) باعث خسارت به محصول زراعی می‌شود. نام علمی این علف‌هرز انگلی (orobanche Spp.) است.
بیشتر طول عمر این گیاه انگلی در زیر خاک سپری شده و فقط به منظور پخش بذرهای خود از خاک خارج می‌شود.
نحوه و میزان خسارت گل جالیز در کلزا
این گیاه انگل با کمک اندامی به نام هوستوریوم به ریشه‌های کلزا متصل شده و شیره پرورده‌ای که گیاه میزبان برای رشد ریشه‌ها و اندام‌های هوایی خود تولید کرده است را جذب کرده و برای رشد و توسعه خود مصرف می‌کند.
خسارت گل جالیز در هر مزرعه متفاوت است و می‌تواند از 10 الی 100 درصد متغیر باشد. در مزارعی که گیاه میزبان (کلزا) دچار تنش باشند و بوته‌ها ضعیف باشد، خسارت آن بیشتر خواهد بود. برعکس در مزارعی که بوته‌های قوی‌تری دارند و مزرعه دچار تنش نیست خسارت این انگل کمتر خواهد بود و امکان اتصال به ریشه‌های میزبان برای آن سخت‌تر است.
از آنجا که گل جالیز کلزا از ریشه‌های این محصول تغذیه می‌کند، می‌توانید جهت تقویت ریشه‌ها از «کود فسفر برای کلزا» استفاده کنید.
روش‌های کنترل گل جالیز در کلزا
برای رسیدن به حد مطلوبی از کنترل گل جالیز در کلزا باید از تلفیق روش‌ها برای کنترل این علف‌هرز استفاده کرد. روش‌های پیشگیری، مدیریت زراعی و شیمیایی از جمله راهکارهای مقابله با گل جالیز در کلزا هستند که در ادامه این مقاله به آن‌ها خواهیم پرداخت.
پیشگیری از ورود بذر گل جالیز به مزرعه کلزا
در قدم اول، باید پیشگیری از ورود بذر گل جالیز به مزرعه را در اولویت قرار داد. روش‌های پیشگیری در زیر ذکر شده‌اند:
- تهیه و کاشت بذرهای گواهی شده
- عدم استفاده از ماشین آلات و ادوات آلوده به بذر گل جالیز (جلوگیری از ورود ماشین آلات یا ادواتی که در مزارع آلوده کار کردند).
- پایش مداوم مزرعه و وجین لکه‌های آلوده به گل جالیز جهت جلوگیری از تولید و پراکنش بذر فراوان
- استفاده از کودهای دامی پوسیده قبل از کاشت
مدیریت زراعی گل جالیز در کلزا
مدیریت زراعی شامل روش‌هایی از جمله مدیریت آبیاری، تغذیه، تاریخ و تراکم کاشت و انتخاب ارقام مقاوم می‌باشد. در این مقاله به مواردی که در ایران بررسی و نتیجه گرفته شده است را برای شما خوانندگان محترم تشریح می‌کنیم.
مدیریت تغذیه و آبیاری
بطور کلی می‌توان گفت که هرچه در مدیریت آب و تغذیه مزرعه عملکرد بهتری داشته باشید امکان خسارت گل جالیز به کلزا کمتر است. معمولا بوته‌هایی که دارای توسعه ریشه و اندام‌های هوایی بیشتری هستند؛ توانایی اتصال گل جالیز به ریشه‌های آن‌ها کمتر است.
افزایش مواد آلی خاک به عنوان یکی از مهمترین اجزای تاثیرگذار بر حاصلخیزی خاک، نقش مهمی در جلوگیری از خسارت گل جالیز بر مزرعه کلزا دارد.
پیشنهاد می‌کنیم به منظور تغذیه صحیح و بهینه مزرعه کلزای خود از کودهای کامل همچون «کود مایع مخصوص کلزا» استفاده کنید.
همچنین مدیریت صحیح آبیاری نقش مهمی در توانایی مقابله کلزا با گل جالیز دارد و در صورتی که ریشه‌ها ضعیف باشند یا گیاه دچار تنش خشکی باشد گل جالیز به راحتی به ریشه‌های گیاه میزبان متصل شده و شروع به تغذیه از آن می‌کند.
استفاده از ارقام مقاوم به گل جالیز
در بین ارقام مختلف کلزا تحمل متفاوتی به میزان خسارت گل جالیز گزارش شده است و برخی ارقام نسبت به خسارت گل جالیز حساسیت بالا و برخی ارقام تحمل نسبی دارند. این تحمل به خاطر ویژگی‌های ساختمانی ریشه یا ویژگی‌های فیزیولوژیک گیاه است که اجازه اتصال یا خسارت گل جالیز را نمی‌دهد. در ادامه برخی از حساس‌ترین و مقاوم‌ترین ارقام کلزا نسبت به گل جالیز ذکر خواهد شد.
- ارقام متحمل و نیمه متحمل: هایولا 420، ظفر و دلگان.
- ارقام حساس: طلایه، هایولا 50، جاکوما، احمدی، جولیوس و…
نکته: جهت مقابله با گل جالیز در کلزا توصیه می‌شود که از کاشت ارقام حساس اجتناب کنید و ارقام متحمل که در مقاله ذکر شده‌اند استفاده شود. البته این نکته را حتما در نظر بگیرید که ارقام معرفی شده به گل جالیز تحمل دارند اما با کاشت اینم ارقام به تنهایی خسارت گل جالیز بطور کامل رفع نخواهد شد. به همین منظور باید سایر موارد مانند مدیریت آبیاری و تغذیه نیز در کنار رقم متحمل به صورت تلفیقی در نظر گرفته شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.
کاشت در تاریخ مناسب
تاریخ کاشت مناسب در کلزا می‌تواند در تولید گیاهان قوی موثر باشد؛ هرچه از تاریخ کاشت بهینه فاصله گرفته شود امکان خسارت گل جالیز به کلزا بیشتر می‌شود. به همین منظور توصیه می‌شود که تا حد ممکن شرایط مزرعه را طوری مدیریت کنید تا بهترین شرایط رشد برای کلزا فراهم شود.
مدیریت شیمیایی گل جالیز در کلزا
کلزا گیاهی حساس به علف‌کش بوده و به همین خاطر علف‌کش‌های کمی برای آن ثبت شده است. طبق مطالعاتی که انجام شده است هیچ علف‌کشی برای مبارزه با گل جالیز در کلزا به صورت رسمی به ثبت نرسیده است. با اینحال پژوهش‌هایی نشان داد‌ه‌اند که علف‌کش عمومی گلایفوسیت (رانداپ) به همراه سولفات آمونیوم می‌تواند تا حدودی از خسارت گل جالیز کم کند.
نکته: علف‌کش رانداپ یک علف‌کش عمومی است و تمامی گیاهان سبز را از بین خواهد برد اما در صورت رعایت دز مصرف می‌توان از خسارت آن کاهش داد و امکان اتصال گل جالیز به کلزا را نداد.
طبق مطالعات انجام شده کاربرد گلایفوسیت به همراه سولفات آمونیوم در سه مرحله زیر می‌تواند در کنترل گل جالیز در کلزا موثر باشد:
- پنج برگی
- غنچه‌دهی
- 20 تا 50 درصد گلدهی مزرعه
مقدار کاربرد ترکیبات پیشنهادی به همراه توضیحات آن در جدول زیر آورده شده است.
| ترکیب موثر | مقدار کاربرد | توضیحات |
| سولفات آمونیوم | سه درصد | قبل از اضافه کردن گلایفوسیت به مخزن سم‌پاش، سه کیلوگرم سولفات آمونیوم به مخزن اضافه شود و پس از هم زدن کامل آن علف‌کش اضافه شود. |
| گلایفوسیت (رانداپ) | 100 سیسی در هکتار | 100 سیسی از علف‌کش به مخزن اضافه شود و در یک هکتار سم‌پاشی شود. |
نکته 1: قبل از کاربرد ترکیبات اشاره شده در جدول حتما سم‌پاش را کالیبره کنید.
نکته 2: قبل از کاربرد این ترکیبات حتما با یک کارشناس کشاورزی که در رابطه با علفهایهرز تخصص کافی داشته باشد مشورت کنید زیرا کاربرد نادرست موارد بالا می‌تواند خسارت جبران ناپذیری به مزرعه وارد کند.
سخن پایانی
به نظر می‌رسد یکی از محدودیت‌های کشاورزان در کاشت کلزا گل جالیز باشد. با توجه به خسارات شدید این علف هرز، بکارگیری روش‌های پیشگیری می‌تواند موثرترین روش برای حفظ محصول باشد.
خوشحال می‌شویم نظرات خود را در رابطه با تجربه گل جالیز در کلزا را در قسمت کامنت‌ها با ما درمیان بگذارید.
مطالب مرتبط
| اگز مزرعۀ کلزایتان خاک سنگین و نامرغوبی دارد، می‌توانید جهت اصلاح آن از «کود هیومیک اسید برای کلزا» استفاده کنید. موضوعی همچون «تناژ کلزا در هکتار» از دغدغۀ کلزاکارانی است که می‌خواهند بدانند میزان برداشت رایج از کلزا چقدر است. پیشنهاد می‌کنیم مقالۀ ذکر شده را مطالعه کنید. |
پرسش‌های پرتکرار
بهترین روش تلفیق روش‌های ذکر شده در مقاله است اما به طور کلی می‌توان گفت پیشگیری، موثرترین روش در مدیریت این گیاه انگلی است.
ترکیبات نفتی خاک را آلوده کرده و کیفیت آن را کاهش می‌دهند، بنابراین توصیه نمی‌شوند. همچنین، حذف گل جالیز پس از طی بخش عمده‌ای از زندگی‌اش، تنها در پیشگیری از گسترش بذر مؤثر است و خسارت به کلزا را کاهش نمی‌دهد.
ترکیب گلایفوسیت و سولفات آمونیوم تنها سم موثر برای کنترل گل جالیز است که باید طبق نظر کارشناس و متخصص علفهایهرز تجویز و سم‌پاشی شود.
