نماتد در درختان پسته کرم‌هایی میکروسکوپی بدون بخش و دوکی‌شکل هستند که در خاک و ریشه این گیاهان زندگی می‌کنند. نماتدهای انگلی به‌وسیله دهان نیزه‌مانند خود، ریشه درخت پسته را سوراخ می‌کنند و محتویات سلولی آن را می‌مکند. این کار باعث به وجود آمدن غده‌هایی بر روی ریشه می‌شود. در این مقاله روش‌های درمان نماتد درختان پسته را به طور کامل معرفی می‌کنیم و به بیان خسارات این انگل درخت پسته می‌پردازیم. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
تاریخچه شناسایی نماتدهای گیاهی به چه زمانی مربوط می‌شود؟
اعضای گروه نماتدها (کرم‌های گرد) حدود یک میلیارد سال است که بر روی زمین وجود دارند. همین امر آنها را به یکی از قدیمی‌ترین و متنوع‌ترین گونه‌های جانوران تبدیل می‌کند. در همان اوایل تاریخ بشر، نماتدها مورد توجه قرار گرفتند. زیرا برخی از بیماری‌های جدی انسانی توسط نماتدهای نسبتا بزرگ انگلی ایجاد می‌شوند. از آن‌جایی‌که نماتدهای گیاهی اغلب کوچک و زیرزمینی هستند در تاریخ باستان به آنها اشاره نشده است.
اولین نماتدهای انگلی گیاهی توسط نیدهام در سال ۱۷۴۳ در دانه‌های گندم کشف شد. پس از آن نماتدهایی که روی ریشه خیار غده ایجاد می‌کردند و همچنین نماتدهای مسبب بیماری “خستگی چغندر” مورد شناسایی قرار گرفتند. به همین دلیل در سال ۱۸۵۹ نماتولوژی گیاهی به‌عنوان یک رشته علمی مهم ظهور کرد. بیماری نماتود پسته از مسائلی است که اولین‌بار در سال ۱۳۴۵ در ایران (شهرستان رفسنجان) گزارش شد. امروزه نماتدهای انگلی گیاهی به‌عنوان عوامل بیماری‌زای اصلی در کشاورزی شناخته می‌شوند. برخی برآوردها نشان می‌دهد که آنها سالانه ۷۷ میلیارد دلار خسارت در سراسر جهان ایجاد می‌کنند. از آن‌جایی‌که وسعت کامل آسیب ناشی از نماتدهای انگلی گیاهی توسط دانشمندان کشاورزی شناسایی شده است، مطالعه زیست‌شناسی آنها اهمیت فزاینده‌ای دارد.
علائم بیماری نماتود پسته چیست؟
بسیاری از نماتدهای انگلی گیاهی نظیر نماتد پسته از ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند. فرایند تغذیه آنها به سیستم ریشه گیاه آسیب می‌رساند و توانایی گیاه را در جذب آب و مواد مغذی کاهش می‌دهد. دیگر علائم آسیب بیماری نماتود پسته شامل موارد زیر است:
- غده‌ای، گره‌گره شدن و پوسیدن ریشه‌ها
- کمبود مواد مغذی
- زردشدن حاشیه برگ‌ها
- پژمردگی گیاه
- کاهش رشد
- عملکرد ضعیف (دیرتر سبز شدن نسبت به درخت‌های سالم)
- گاهی اوقات مرگ گیاه
تنها راه برای تشخیص دقیق نماتد در درختان پسته، نمونه‌برداری از مکان‌های مشکوک و استخراج نماتدها برای تجزیه و تحلیل است. در آزمایشگاه نمونه‌ها را با آب مخلوط می‌کنند تا ذرات سنگین خاک ته‌نشین و نماتدها شناور شوند. سپس با الک‌های مخصوصی نماتدها را جدا می‌کنند.
طریقه انتقال و انتشار نماتد در درختان پسته چگونه است؟
اکثر اوقات نماتد در درختان پسته با جابه‌جایی و کاشت نهال آلوده به زمین یا ناحیه جدید انتقال پیدا می‌کند. همچنین این انگل‌ها ممکن است از طریق آب آلوده، وسایل و ماشین آلات کشاورزی آلوده، حیوانات و حتی انسان‌ها منتقل شوند. بدون وجود این عوامل، گسترش نماتدها سرعتی بسیار کم (یک سانتی‌متر در سال) دارد. نماتد پسته در هوای گرم و خاک‌های ماسه‌ای بیشتر رشد می‌کند.
انواع مختلف پسته مانند پسته معمولی، بنه کوهی و پسته بادامی زرندی در تحقیقات انجام‌شده مورد بررسی و آزمایش قرار گرفته‌اند. نتایج نشان داد که از بین این گونه‌ها، پسته معمولی در برابر بیماری نماتود پسته آسیب پذیرتر است و پسته بادامی زرندی و بنه کوهی مقاوم‌تر هستند. بنابراین ضروری است با شناخت انواع درخت پسته، بهترین رقم را برای کشت انتخاب کنید تا میزان آلودگی را به حداقل برسانید. در قسمت بعدی درباره روش‌های کنترل این بیماری صحبت خواهیم کرد.
راه‌های کنترل و درمان نماتد درختان پسته چیست؟
تاکنون راه‌های متفاوتی برای از بین بردن این انگل امتحان شده است که در زیر به آنها می‌پردازیم:
رعایت اصول بهداشتی
تا جایی که امکان دارد باغ‌داران خودشان نهال‌های پسته را در خاک‌های عاری از آلودگی پرورش دهند. همچنین بهتر است قبل از کاشت درخت، خاک موردنظر تست و آزمایش شود. اگر نهال‌ها از جایی دیگر تهیه شده‌اند به دقت برای پیدا کردن غده‌های ریشه مورد بررسی قرار گیرند. اگر موردی مشاهده شد که نهال، آلوده به نماتد است از پذیرفتن آن خودداری کنند.
خاک سبک و سنگین
ثابت شده است که خاک‌های سبک و شنی نسبت به خاک رس بیشتر مستعد رشد نماتد هستند. بنابراین سنگین‌تر کردن خاک و تقویت رشد ریشه‌ها به سمت عمق در درمان نماتد پسته بسیار تاثیرگذار است. همچنین مصرف کودهای پتاسه می‌تواند مقاومت درخت پسته را نسبت به انگل نماتد افزایش دهد. بنابراین بهتر است با مصرف بهترین کود برای درخت پسته، سیستم ایمنی درخت را تقویت کرد تا در برابر عوامل بیماری زا در امان باشد.
کنترل بیولوژیکی
دانشمندان توانسته‌اند با استفاده از قارچ‌هایی مانند Arthrobotrys dactyloides نماتدها را به دام بیندازند و آنها را از بین ببرند.
کود گوگرد مایع شوک
کود گوگرد مایع شوک حاوی سولفور مایع ۸۰ درصد است. این محصول را می‌توان به‌صورت محلول پاشی و آبیاری برای درخت استفاده کرد. کود سولفور مایع شوک در ایالات متحده آمریکا و با آخرین تکنولوژی روز دنیا ساخته می‌شود. با به کار بردن این محصول از یک طرف جمعیت آفات درخت پسته کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر کیفیت پسته‌ها بسیار بهتر می‌شود. از دیگر مزایای شوک گوگرد مایع برای کنترل نماتد درختان پسته می‌توان به سمی نبودن آن اشاره کرد. این ماده نه‌تنها برخلاف کودهای دیگر از طعم و کیفیت محصول نمی‌کاهد، بلکه محصولات را تقویت نیز می‌کند. زمان استفاده از این کود به نوع آفت و زمان حمله آن بستگی دارد.
همچنین پسیل پسته یکی دیگر از انواع آفات بسیار خطرناک برای درخت است که درمان پسیل پسته با گوگرد مایع نیز امکان پذیر می‌باشد. نکته: استفاده از کود گوگرد برای نماتد پسته کنترل کننده است. به این معنی که از پخش شدن و افزایش تعداد این آفت در باغات پسته جلوگیری می‌کند اما برای درمان آن نیاز است از روش‌های ذکر شده استفاده کنید.
جمع‌بندی
عامل بیماری نماتود پسته در واقع کرم‌هایی میکروسکوپی دوکی‌شکلی هستند که به وسیله دهان نیزه‌مانند خود محتویات سلولی ریشه درخت پسته را می‌مکند. در اثر این کار نماتدها غده‌هایی بر روی ریشه درخت پسته ایجاد می‌شود. پس از آلوده‌شدن درخت پسته به این انگل، علايمی بروز می‌کند که در این مقاله به آنها اشاره کردیم. از راه‌های مبارزه و درمان نماتد درختان پسته با این آفت می‌توان به کنترل بیولوژیکی، رعایت اصول بهداشتی، استفاده از گوگرد مایع شوک و سنگین کردن خاک اشاره کرد. در این مقاله همچنین درباره روش‌های انتقال نماتد در درختان پسته به طور کامل صحبت کرده‌ایم که یکی از این روش‌ها جابه‌جایی و کاشت نهال آلوده در زمین است.
