سال آوری یا تناوب باردهی موضوعی است که در این مقاله قصد داریم به طور مفصل به آن بپردازیم. اغلب باغداران عزیز با معضل پدیدهی سالآوری رو به رو بودهاند، معضلی که ریشهای فیزیولوژیکی دارد و در اکثر درختان احتمال به وقوع پیوستن آن است، اما در درختانی که میوههای دانهدار دارند، تناوب باردهی یا سال آوری بیشتر مشاهده میشود. به دلیل اینکه فاصلهی بین تشکیل شدن جوانههای زایشی با رشد میوه بسیار کم است و این دو اتفاق به طور همزمان رخ میدهد. اما در میوههای هستهدار بین تشکیل جوانههای گل با رشد میوهها در آنها فاصله زمانی خوبی وجود دارد. و در نتیجه، همین فاصلهی زمانی موجب کمتر بروز دادن سالآوری میشود. در ادامه با ما همراه باشید تا بصورت کامل راههای درمان و جلوگیری از سالآوری را در کنار هم بررسی کنیم.
سال آوری در اصطلاح چیست و به چه معنا است؟
یکی از سادهترین و در عین حال کاربردیترین تعاریف از اصطلاح سال آوری بدین شرح است : (( در یکسال شاهد تولید محصول به شدت زیاد و در عین حال بیشتر از میزان طبیعی آن هستیم که به آن سال پرمحصول یا (on-year) میگویند و در سال بعد شاهد کاهش چشمگیر تولید و در مواقعی نیز عدم تولید محصول هستیم که به آن سال کم محصول یا (off-year) میگویند )).
هنگامی که میزان باردهی درختان دچار اینگونه از نوسانات شدید میشود، به اصطلاح میگوییم درختان میوه دچار سال آوری و یا تناوب تولید شده است. که در اصطلاح انگلیسی به آن Biennial bearing میگویند. سال آوری یا تناوب تولید، تقریبا در همهی انواع گونههای درختان مشاهده شده است. اما در بعضی از درختان مانند گلابی، سیب، زردآلو، پسته، گردو، رایجتر و بیشتر اتفاق افتاده است.
مشکلات بوجود آمده توسط سال آوری چیست؟
در صورت کلی پدیدهی سال آوری به هیچ عنوان پدیدهی خوشایندی نیست. و حتی سال آوری در سال پر محصول و یا به اصطلاح بیار هم مشکلاتی را پیرامون درختان و همچنین میوههای تولید شده توسط آنها بوجود میآورد از جملهی این مشکلات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کوچیک شدن سایز میوهها
- کاهش کیفیت محصولات تولید شده
- در اثر تولید محصول بیش از حد طبیعی آسیب فیزیکی به درخت در اثر شکستن شاخهها بوجود میآید.
در سال کاهش تولید و یا به اصطلاح نیار هم مشکلاتی وجود دارند، نظیر:
- کاهش شدید گلدهی درختان
- کاهش قابل توجه محصولات درختان
- سایز میوهها در سال نیار افزایش پیدا میکند اما در حالت کلی عملکرد کلی تولید محصول پایین میآید.
با توجه به مشکلات بوجود آمده، طبق موارد گفته شده در قسمت بالا، نیاز به داشتن برنامهی مشخص برای جلوگیری و درمان پدیدهی سال آوری از احتیاجات باغداران عزیز است که در ادامه، تمامی موارد مورد نیاز برای درمان و جلوگیری این پدیده را بصورت کامل بررسی میکنیم.
دلایل بوجود آمدن سال آوری درختان میوه
برای پیدا کردن دلایل شکل گیری سال آوری، باید علت بوجود آمدن و تشکیل بیش از حد جوانههای درختان یا عدم تشکیل آنهارا به صورت مفصل بررسی کنیم. در حالت کلی میتوان دلایل بوجود آمدن سال آوری را در دو حالت دسته بندی کرد:
عوامل داخلی:
هورمون جیبرلین: وجود مقادیر بالا جیبرلین (Giberellin ) در درختان و افزایش غلظت این ماده یکی از چندین علتی است که باعث میشود، سال آوری شکل بگیرد. یکی از راههای جلوگیری از احتمال وقوع این پدیده، برداشت به موقع محصولات درختان است که از بازگشت جبرلین به درختان جلوگیری کنید. تخلیه کربوهیدارت و مواد غذایی درختان: هنگامی که درختان در سال پرمحصول میوههای زیادی را تشکیل میدهند، توانایی کافی برای تامین تمام موادغذایی میوهها را ندارند، و بنابراین مجبور میشوند، از منابع منابع غذایی و کربوهیدراتهای جوانههای سال آینده استفاده کنند، و در نتیجه این کار باعث ضعف جوانههای زایشی که محصول سال آینده هستند میشود. گرده افشانی نامناسب: نبود گرده افشانی و یا عدم کافی بودن گرده افشانی هم از دیگر علتهای بوجود آمدن سالآوری در درختان است.
عوامل خارجی:
هوای خنک در زمان تشکیل میوه گرم و خشک بودن هوا در زمان گلدهی آبیاری نامنظم انواع آفات و بیماریها انواع تنشهایی که باعث ایجاد استرس در درختان شود عدم برداشت به موقع محصول بخصوص در مرکبات بصورت کلی سالآوری یا تناوب تولید میتواند تحت تاثیر عواملی نظیر کوددهی و تغذیه نادرست درختان، عوامل ژنتیکی درختان، هرس بیش از حد، عدم برداشت به موقع محصولات درختان، آبیاری بیش از حد و غیر اصولی درختان، واقع شود.
همهی ما بر این اصل واقف هستیم که مبنای طبیعت بر اصل تعادل پیش میرود و مادر طبیعت از بی نظمی متنفر است. پدیدهی سال آوری نیز حاصل عدم تعادل است. پس همواره ما باید دراه رسیدن به تعادل تلاش کنیم تا از وقوع و احتمال خسارت ناشی از عدم تعادل جلوگیری کنیم
راهکارهای کنترل و جلوگیری از وقوع سال آوری
در ادامهی مطالب قصد داریم روشهایی را مطرح کنیم که با رعایت آن میتوان احتمال به وقوع پیوستن پدیدهی (سال آوری) را تا حدود بسیار زیادی کنترل و کاهش داد. اما این روشها نیازمند، ممارست و عمل کردن به آنها است. و در مواقعی باید چندین مرحله را با هم انجام داد تا به نتیجه رسید.
آبیاری صحیح و منظم
همانطور که در مطالب بالا ذکر شد، وجود هر گونه تنش در بین درختان احتمال وقوع سالآوری را افزایش میدهد. پس با این وجود در مقاطع حساس در درختان باید به نحوهی آبدهی و همینطور نظم و برنامهی آن دقت کرد.
هنگامی که جوانههای زایشی که معمولا در هنگام و اوایل فصل بهار و تا انتهای آن فصل در حال رشد و نمو هستند. بصورت منظم و دقیق آبیاری نشوند و در بین انها تنش آغاز شود، موجب این میشود ابتدا ضعف در بین جوانهها فراگیر شود و کم کم شروع به ریزش کنند. و همین عامل منجر به شکلگیری پدیدهی سالآوری در سال بعد میشود.
فراهم کردن شرایط گرده افشانی مناسب
گرده افشنای مناسب در بین درختان شاید به طور مستقیم تاثیر خیلی زیادی بر سالآوری نداشته باشد اما به شکل غیر مستقیم کمک بسیاری به جلوگیری از وقوع پیوستن پدیدهی سال آوری میکند. و به عنوان مثال برای اجرای درست و مناسب گرده افشانی میتوان از حشرات مفیدی مثل زنبور عسل در باغات استفاده کرد که خود عامل بسیار مهمیدر بهتر شدن شرایط گرده افشانی است.
در حقیقت رسیدن به نتیجهی مطلوب در پی قرار گرفتن فاکتورهای هر چند کوچک و ناچیز در کنار هم است. پس به هیچ عنوان از کنار عواملی که تاثیری هر چند کوچیک دارند به راحتی عبور نکنید و آنها را جدی بگیرید.
تنک کردن میوهها
شاید در برخورد و نگاه اول، تنک کردن میوهها از لحاظ صرفه اقتصادی اصلا قابل توجه و توجیه شده نباشد. اما تنک کردن میوهها در سالی پر محصول (بیار) کاری بسیار شایسته و درست است، چون با این کار از وقوع سال آوری جلوگیری میکنیم، چون در مرحلهای که درختان فراتر از حد طبیعی خودشان محصول تولید میکنند، به همان نسبت نیز نیاز به موادغذایی بیشتر دارند، و اگر این مواد غذایی از طریق مکملها و کوددهی مناسب در اختیار درخت قرار نگیرد. منجر به مصرف مواد غذایی جوانههای سال آینده درخت میشود و به عبارتی قطعا محصول سال آینده نابود میشود.
عمل تنک کردن درختان به دو صورت انجام میشود:
- تنک کردن دستی: که در رابطه با اراضی با مساحت کم و در تعداد کم انجام میشود و در هنگامی که میوهها کامل رشد نکردهاند عمل تنک کردن انجام میشود
- تنک کردن شیمیایی: که این نوع تنک کردن در اراضی با مساحت بالا شکل میگید ه در آن از مواد شیمیایی مثل اتفون استفده میشود.
به این نکته نیز توجه داشته باشید که تنک کردن درختان، عملی تخصصی است. که اگر درست انجام نشود، منجر به این میشود که محصول سال جاری هم دچار مشکل شود. پس حتما در این زمینه از متخصصان مشورت بگیرید تا دچار ضرر نشوید.
تغذیه درختان و استفاده از برنامه کودی
یکی از مهمترین عواملی که با رعایت آن میتوان با حدود بسیار زیادی از وقوع سال آوری جلوگیری کرد، توجه به نیازهای غذایی درخت و تامین آن در زمان مناسب و با استفاده از روشهای صحیح. که بدون شک برای اجرای این موارد نیاز به برنامههای تغذیهای و کوددهی مشخص و قابل اجرا میباشیم که در ادامهی مطلب به صورت مفصل به آن میپردازیم.
همانطور که در مورد بالا ذکر شد، در سال پرمحصول درخت در تلاش است، برای تغذیهی تمام میوههای درخت به ناچار از موادغذایی جوانههای زایشی سال بعد نیز استفاده کند، اگر در این هنگام باغداران عزیز با برنامهی کودی مناسب اقدام به تغذیهی درخت کنند. درخت موادغذایی را از کود میگیرد و در این صورت به جوانههای زایشی سال آینده آسیبی نمیرسد. در بین کودهای موجود در بازا فروت ست از جمله کودهای مفید و تاثیر گذار در این زمینه است که شامل عناصر بسیار مهم و کلیدی نیتروژن بر و روی است،، که تاثیر آن در جلوگیری از سال آوری بر کسی پوشیده نیست. فواید فروت ست فقط و فقط محدود به جلوگیری از سالآوری نیست و شامل فواید بسیار زیاد دیگری نیز است، که در صورت علاقه و برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به این مقاله مراجعه کنید و صفر تا صد فروت ست را فرابگیرید. (نکات استفاده از فروت ست و تمام آنچه باید از فروت ست بدانید)
سایر روش های جلوگیری از سال آوری
- انجام آزمایش خاک باغات میتوان به صورت سالیانه انجام داد، تا به وسیلهی آن بتوانیم کمبودهای آن را تشخیص دهیم.
- در سال پرمحصول (on-year) محصولات درختان را زودتر از موعد مشخص جمع آوری کنیم.
- در سال کم محصول (off-year) برداشت محصول را دیرتر از موعد مقرر جمع آوری کنیم.
- در ابتدا کاشت نهال سعی کنیم از ارقامی استفاده کنیم که کاملا مناسب و درجه یک باشند.
- هرس درختان که میتوان هر سال آن را انجام داد.
سخن آخر
ما سعی کردیم با معرفی تمام عوامل دخیل در در بوجود آمدن سالآوری، اطلاعاتی کافی را در جهت جلوگیری و درمان در اختیار شما عزیزان قرار دهیم. چناچه نکتهای از قلم افتاده است، خوشحال میشویم که آن را در بخش نظرات به ما اطلاع داده، تا در ویرایش های بعدی به مقاله اضافه کنیم. همچنین میتوانید نظرات و تجربیات ارزشمند خود را با ما و سایر علاقمندان به کشاورزی در میان بگذارید و چنانچه سوالی در زمینۀ سال آوری دارید، در بخش نظرات و یا پرسش و پاسخ مطرح کرده تا در اسرع وقت توسط متخصصان وبسایت نیاز گیاهان پاسخ داده شود. برای دریافت مشاوره تلفنی هم میتوانید با شماره تلفنهایی که در سایت قرار دارند تماس بگیرید تا کارشناسان ما، شما را در این زمینه راهنمایی کنند.
