بهترین روش آبیاری گندم؛ بررسی آبیاری بارانی و قطره‌ای گندم

چند سالی است که آبیاری قطره‌ای به عنوان پرطرفدارترین و بهترین روش آبیاری گندم شناخته می‌شود. در سال‌های گذشته از آبیاری بارانی گندم استقبال زیادی می‌شد. حتی در حال حاضر نیز بعضی از کشاورزان از این روش استفاده می‌کنند. اما این روش آبیاری معایب زیادی دارد که می‌توان به هزینه بالا و راندمان پایین آن اشاره کرد.

بنابراین آبیاری قطره‌ای جایگزین بسیار مناسبی برای روش‌هایی از قبیل آبیاری بارانی است و برای مناطق خشک و نیمه خشک که منابع آب کمتری دارند بسیار عالی است. در اینجا قرار است همه چیز را درباره آبیاری قطره‌ای گندم، آبیاری بارانی گندم، مراحل آبیاری گندم و پاسخ سوالات رایج در این زمینه را به شما توضیح دهیم.

آبیاری قطره ای گندم، بهترین روش آبیاری گندم

بهترین روش آبیاری گندم، آبیاری قطره‌ای است. چه آبیاری گندم در زمستان و برای کشت پاییزه باشد و چه برای کشت بهاره، سیستم قطره‌ای همیشه جواب می‌دهد. بعد از انتخاب بهترین روش کشت گندم آبی، انجام آبیاری قطره‌ای بسیار اهمیت دارد.

این روش هزینه‌ها را تقریبا نصف می‌کند اما مهم‌تر از آن راندمان و بازدهی بالایی است که به همراه دارد. این راندمان افزایش تناژ و کیفیت گندم، کاهش مصرف آب، کاهش تبخیر و… را شامل می‌شود.

در کتاب‌ها و مقالات گفته شده است که سیستم قطره‌ای تا ۹۰ درصد مصرف آب را کم می‌کند. اما در عمل، در کشور ما این سیستم مصرف آب را تا ۷۵ درصد کاهش می‌دهد. همچنین از نظر تناژ تولید محصول، با استفاده از این روش می‌توان از ۹ تا ۱۱ تن در هر هکتار زمین کشاورزی برداشت کرد.

 سیستم‌های آبیاری قطره‌ای نسبت به آبیاری بارانی بازدهی انرژی بیشتری دارند، زیرا برای توزیع آب در فاصله‌های طولانی به پمپ‌های بزرگ نیاز ندارند. آبیاری قطره‌ای می تواند به حفظ سطح بهینه رطوبت خاک، ارتقاء ساختار بهتر خاک و کاهش خطر غرقابی شدن آب کمک کند. همچنین از آنجایی که آبیاری قطره‌ای، خوشۀ گندم را خشک نگه می‌دارد، می‌تواند از بروز بیماری‌هایی که در شرایط مرطوب رشد می‌کنند جلوگیری کند.

البته مزایای آبیاری قطره ای گندم به همینجا ختم نمی‌شود. افزایش تراکم محصول، امکان کوددهی آسان، افزایش سطح زیر کشت و کاهش میزان بذر مورد نیاز و افزایش عملکرد گندم قطره‌ای از دیگر مزایای این روش است. در ضمن تمام این مزایا به کاهش هزینه‌های کاشت و برداشت گندم کمک می‌کند.

نحوه کارکرد روش آبیاری بارانی گندم

در سال‌های اخیر، کشت گندم بارانی در بسیاری از مناطق کشورمان ترویج یافته است. در این روش، آب با فشار بالا در لوله کشی‌ که در زمین قرار دارد جریان پیدا می‌کند و آبپاش‌هایی که در این لوله‌کشی قرار دارند، آب را با شدت بسیار زیاد، به صورت قطرات ریز و درشت بر روی گندم می‌پاشند. به دلیل اینکه خروج آب از این سیستم، شبیه به بارش باران است، به آن آبیاری بارانی گفته می‌شود.

آبیاری بارانی، برای گندم‌هایی که به صورت ردیفی کاشته شده‌اند، زمین‌های شیب‌دار و زمین‌هایی که عمق خاک زراعی در آنها کم است، بسیار توصیه می‌شود. این روش آبیاری برای مناطق گرم و خشک به دلیل نرخ تبخیر بالا، چندان مناسب نیست. از معایب این سیستم می‌توانیم به هزینه نسبتاً بالا به نسبت دیگر روش‌های آبیاری اشاره کنیم. همچنین باد می‌تواند آبیاری بارانی را مختل کند و اجازه ندهد که آب به طور یکنواخت در زمین پخش شود.

این نکته را هم یادآوری می‌کنیم، با توجه به این مورد که در روش آبیاری بارانی، آب مستقیما با برگ گندم تماس دارد، به هیچ وجه نباید از آب آلوده استفاده کنید چرا که امکان ایجاد بیماری و قارچ در گندم افزایش می‌یابد.

روش آبیاری قطره ای گندم

این روش خیلی ساده و در عین حال کارآمد است. به طور کلی، به روشی که آبیاری گندم با نوار تیپ انجام می‌شود، آبیاری قطره ای گندم گفته می‌شود. در این روش یک سیستم لوله‌ای بسیار کم‌فشار آب در سطح زمین کشاورزی ایجاد می‌شود. این سیستم لوله‌کشی آب را به طور یکنواخت و با کمترین فشار و بیشترین قابلیت کنترل در اختیار خاک و گیاه قرار می‌دهد.

در سیستم قطره‌ای شما به دو ابزار ساده با نام‌های نوار تیپ و لوله منیفولد نیاز دارید. نوارهای تیپ به لوله منیفولد متصل شده و سرتاسر زمین کشاورزی را می‌پوشاند. ۲۰ هزار متر از این نوارها برای پوشش‌دهی هر هکتار زمین لازم است.

سپس آب در لوله منیفولد و نوارها جریان پیدا کرده و ذره ذره زمین کشاورزی را آبیاری می‌کند. در این روش تبخیر سطحی آب به حداقل میزان ممکن رسیده و آب دقیقا در عمق خاک فرو می‌رود. همچنین میزان آبی که در این روش به گیاه و زمین می‌رسد، بسیار کنترل‌شده است.

یکی دیگر از فواید استفاده از این سیستم آبیاری استفاده آسان از کودهای مایع است. شما می‌توانید از کودهایی مانند بهترین کود افزایش تناژ گندم همراه با آب آبیاری به راحتی استفاده کنید و از این طریق نیروی فیزیکی را کاهش دهید.

از معایب این سیستم می‌توانیم به این مورد اشاره کنیم که چنانچه آب مصرفی، دارای ناخالصی باشد، به مرور زمان لوله‌ها دچار گرفتگی می‌شوند؛ به وطر کلی نگهداری از تجهیزات این سیستم نیازمند دقت بالاست.

بهترین زمان آبیاری گندم

اگر گندم شما آبی است، مسلماً به چندین مرتبه آبیاری نیاز دارد که در قسمت بعدی به آنها اشاره کرده‌ایم. اما چنانچه گندم شما آبی است منتهی با کمبود هم مواجه هستید، توصیه می‌کنیم حتماً در سه مرحله یعنی پس از کاشت گندم، در مرحله پنجه زنی و در زمان شیری شدن دانه‌های گندم، از آبیاری غافل نشوید.

مراحل مهم آبیاری گندم و میزان آب مورد نیاز

تعادلی که بین جذب آب از طریق ریشه و تبخیر آن از طریق سطح برگ‌ها وجود دارد، کیفیت و کمیت محصول را تعیین می‌کند. همین جمله مشخص می‌کند که اهمیت کم و کیف آبیاری تا چه اندازه زیاد است.

شما گندم کاران عزیز همیشه این سوال را از ما می‌پرسید که تعداد دفعات آبیاری گندم چند بار است؟ در پاسخ باید بگوییم که آبیاری گندم در چهار مرحله اصلی رشد آن از اهمیت بالایی برخوردار است. مراحل آبیاری گندم آبی عبارتند از:

• قبل یا بعد از کشت

شما یا باید قبل از کاشت بذرها یا درست بعد از آن زمین را آبیاری کنید. این کار کمک می‌کند که بذرها بهتر در بافت خاک قرار بگیرند. درضمن با این آبیاری اولیه، بذرها تقریبا هر آنچه که برای رشد نیاز دارند را در دسترس خواهند داشت. در این صورت به زودی بوته‌ها شکل گرفته و گیاه رشد و توسعه پیدا می‌کند. در این مرحله گندم به دو الی سه هزار متر مکعب آب برای هر هکتار نیاز دارد.

• پایان مرحله ﭘﻨﺠﻪ‌دهی تا آغاز ساقه‌دهی

توسعه هوایی و حتی وسعت ریشه تا حدود زیادی به دسترسی گیاه به آب در این مرحله بستگی دارد. به ویژه اگر بارندگی در این زمان کم باشد، آبیاری این مرحله بسیار مهم است. همچنین ضروری است از قویترین کود مایع گندم در این مراحل حتما استفاده کنید تا محصولی با تناژ بالا برداشت کنید. در این زمان نیاز آبی گندم در هکتار، سه الی پنج هزار متر مکعب است.

• مرحله ﺧﻮﺷﻪدهی

در این زمان گیاه به مواد مغذی زیادی نیاز دارد؛ چراکه وزن دانه و تعداد سنبله بر این اساس مشخص می‌شود. برای دسترسی به مواد مغذی موجود در خاک، به آبیاری مناسب نیاز است.

در این مرحله می‌توانید همراه با آب آبیاری از کود تقویتی خوشه گندم نیز جهت افزایش تناژ محصول استفاده کنید. در این مرحله به ازای هر هکتار گندم باید، پنج الی هفت هزار متر مکعب آب به زمین بدهید.

• ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ‌ها

در این زمان که اخرین ابیاری گندم نیز هست، آبیاری مناسب می‌تواند عملکرد گیاه را تا حدود زیادی بهبود بخشد. در پایان چرخه رشد گندم، نیاز آب در هر هکتار زمین، سه الی چهار هزار متر مکعب است.

جدول مقایسه دو روش آبیاری بارانی و قطره‌ای برای گندم

در ابتدای مقاله، اشاره کردیم که آبیاری قطره‌ای بهترین روش آبیاری گندم است. اما می‌خواهیم با جزئیات و توضیح در جدول، این مسئله را بازتر کنیم تا بتوانید تصمیم درستی را برای پیاده سازی سیستم آبیاری زمین خود بگیرید.

***	روش آبیاری بارانی	روش آبیاری قطره ای
هزینه پیاده سازی سیستم در هر متر	هزینه آبیاری بارانی گندم 20.000 تا 40.000 تومان	هزینه آبیاری قطره ای گندم 5.000 تا 30.000 تومان
بازدهی مصرف آب	کارایی متوسط	بیشترین کارایی
یکنواختی توزیع آب	بین 70 تا 90 درصد	بیش از 80 درصد
مصرف انرژی برای پمپاژ آب	نیازمند فشار بالاتر در نتیجه مصرف انرژی بیشتر	نیازمند فشار کمتر در نتیجه مصرف انرژی کمتر
سازگاری با مناطق مختلف	سازگار با هر دو منطقه سردسیر و گرمسیر	سازگار با هر دو منطقه سردسیر و گرمسیر
تاثیر زیست محیطی	آسیب محیطی کم	دوستدار محیط زیست با کمترین میزان آسیب
نیاز به نگهداری تجهیزات	نیاز به تعمیر و نگهداری دارد	نیازمند توجه و نگهداری بیشتر به تجهیزات

در بخش بعدی، به پرتکرارترین سوالات شما راجع به این دو سیستم آبیاری پرطرفدار پاسخ می‌دهیم.

پاسخ به سوالات رایج درباره آبیاری گندم

در ادامه به سوالات رایج شما درباره آبیاری گندم پاسخ داده خواهد شد:

• بهترین فاصله نوار تیپ در آبیاری قطره ای گندم کدام است؟

هنگام کاشت گندم با نوار تیپ بهتر است طول لترال‌ها ۹۰‌ متر، فاصله سوراخ‌های آب‌ده ۲۰ سانتی‌متر، فاصله ردیفی نوارها ۷۰ سانتی‌متر بوده، در هر ردیف  ۴ قسمت بذر گندم کاشته شود که ۱۸ سانتی‌متر از هم فاصله داشته باشند. 

• آیا هزینه آبیاری قطره ای گندم از آبیاری بارانی گندم کمتر است؟

پاسخ این سوال قطعا مثبت است. کاشت گندم قطره ای، هزینه‌ها را تقریبا نصف می‌کند. درحالیکه آبیاری بارانی گندم، هزینه زیادی می‌طلبد. در این روش هدر رفت آب نیز به دلیل تبخیر، بسیار بالا است.

• آبیاری گندم به روش قطره‌ای چه مزایایی دارد؟

صرفه‌جویی در مصرف آب، کاهش نیاز به بذر، افزایش تناژ گندم، کاهش هزینه‌ها، افزایش کمیت و کیفیت محصول، امکان توزیع کود و سم از طریق آن، بی‌تاثیر بودن وزش باد، قابل استفاده در انواع زمین با شیب تند و یا کج، کاهش تبخیر از سطح خاک، عدم وجود روان‌اب سطحی و کنترل نفوذ عمقی از جمله مزایای این روش است.

• آبیاری گندم به روش قطره‌ای چه معایبی دارد؟

معایب این روش واقعا از مزایای آن بسیار کمتر است. کاهش توسعه ریشه، احتمال گرفتگی نوارها و نیاز به سرمایه اولیه برای خرید نوار تیپ و لوله منیفولد از معایب این روش است.

• آبیاری تحت فشار گندم چیست؟

به طور کلی به هر روشی از آبیاری که در آن، آب با فشار بیش از یک اتمسفر، در سطح زمین به کمک لوله‌ها توزیع شود، آبیاری تحت فشار گفته می‌شود.

• راندمان صرفه‌جویی در مصرف آب در روش ابیاری قطره ای گندم چقدر است؟

این روش در عمل تا حدود ۷۵ درصد مصرف آب را کاهش می‌دهد.

• در آبیاری قطره‌ای در هر هکتار چقدر گندم برداشت می‌شود؟

میزان برداشت گندم در هر هکتار به عوامل بسیاری مانند روش آبیاری، فصل کشت، نوع بذر و … بستگی دارد. در عین حال شما با کمک این روش آبیاری می‌توانید از هر هکتار زمین گندم، ۹ تا ۱۱ تن گندم برداشت کنید.

• در سیستم قطره‌ای به ازای هر هکتار چند متر نوار تیپ نیاز است؟

به طور متوسط برای هر هکتار زمین کشاورزی، به ۲۰ هزار متر نوار تیپ نیاز دارید. 

• آیا می‌توان از نوار تیپ چند سال متوالی استفاده کرد؟

بله کشاورزان برای سال‌ها از نوار تیپ و لوله منیفولد در سیستم آبیاری خود استفاده می‌کنند.

• کدام سیستم آبیاری گندم، کمترین بازدهی را دارد؟

آبیاری سطحی یا همان آبیاری غرقابی گندم، کمترین بازدهی و عملکرد مطلوب را به نسبت دیگر سیستم‌های آبیاری دارد.

کلام آخر

آبیاری قطره ای یک روش آبیاری بسیار کارآمد است که در آن آب به صورت قطرات کوچک به ریشه گیاهان داده می‌شود و ما آن را به عنوان بهترین روش آبیاری گندم به شما توصیه می‌کنیم. این روش صرفه جویی و کاهش مصرف آب و همچنین افزایش بهره‌وری آبی در مزارع را به همراه دارد.

با استفاده از روش قطره‌ای گندم شما می‌توانید برداشت خود را به 9 تا 11 تن در هر هکتار افزایش دهید و مصرف آب را تا 75% کاهش دهید. در کل، آبیاری قطره ای یک روش پایدار و کارآمد برای آبیاری گندم است که می‌تواند به بهبود کیفیت و کمیت محصولات و بهره‌وری آبی در مزارع کمک کند.

شما از کدام روش آبیاری گندم استفاده می‌کنید؟ با توجه به توضیحات ذکر شده در این مقاله علاقه مند هستید کدام سیستم آبیاری را پیاده سازی کنید؟ در بخش نظرات، آمادۀ پاسخگویی به شما کشاورزان دغدغه مند هستیم.