زنگ گندم و راه‌های پیشگیری و درمان (خسارت‌زاترین بیماری گندم)

بیماری زنگ گندم

گندم یکی از مهم‌ترین گیاهان زراعی جهان است که بیماری‌های قارچی مختلفی عملکرد این گیاه ارزشمند را تهدید می‌کنند. زنگ گندم یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قارچی گندم است که در تمامی استان‌های ایران از شمال تا جنوب را تحت تاثیر خود قرار داده است و سالانه باعث کاهش عملکرد چشمگیری می‌شود. در این مقاله به بررسی علائم و راهکارهای پیشگیری و کنترل این بیماری خواهیم پرداخت. به همین منظور از شما خوانندگان محترم دعوت می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

خلاصه‌ای از این مقاله
قارچ بیماری زنگ گندم در شرایط پربارش و در سال‌های سرد به اوج فعالیت خود می‌رسد و می‌‌تواند از مواد مغذی در بافت برگ تغذیه کند و در نهایت بوته‌های گندم از بین می‌روند.
از راه‌های موثر برای کنترل این بیماری می‌توان به کاشت بذر مقاوم، رعایت تراکم کشت، رعایت تغذیه گندم، از بین بردن علف‌های هرز میزبان، رعایت تناوب زراعی، بکارگیری سیستم آبیاری نوین و در نهایت استفاده از قارچ کش اشاره کنیم.

عامل بیماری زنگ گندم (زنگ زرد و زنگ قهوه‌ای)

زنگ گندم به دو نوع زنگ قهوه‌ای و زرد دسته بندی می‌شود. عامل بیماری زنگ زرد گندم قارچی با نام علمی Puccinia striiformis و عامل بیماری زنگ قهوه‌ای گندم Puccinia recondita است که هردو عامل از یک نوع جنس قارچ بیماری‌زا یعنی Puccinia هستند. شایع‌ترین عامل این بیماری زنگ زرد گندم می‌باشد که در مزارع گندم ایران و جهان مشکل‌ساز است.

هر چند سال یک‌ بار به دلیل ظهور نژادهای جدید یا شرایط آب‌ و هوایی خاص، این بیماری خسارت قابل توجهی به مزارع گندم ایران و جهان وارد می‌کند. معمولا سال‌های پربارش و مرطوب که دمای هوا پایین است بهترین شرایط برای رشد و نمو این قارچ می‌باشد و در این سال‌ها شاهد خسارت بیشتر این بیماری در مزارع گندم خواهیم بود.

علائم و نحوه خسارت زنگ گندم

علائم هردو زنگ زرد و قهوه‌ای در ابتدا بر روی برگ‌های جوان به صورت لکه‌هایی تاول مانند ظاهر می‌شود با این تفاوت که در زنگ زرد لکه‌ها به رنگ زرد مایل به نارنجی بوده و در زنگ قهوه‌ای به رنگ نارنجی مایل به قهوه‌ای هستند.

زنگ زرد گندم
زنگ قهوه ای گندم

به مرور زمان و توسعه این بیماری لکه‌ها به یکدیگر پیوسته و رگه‌های روی سطح برگ را می‌پوشاند و باعث خشک شدن و از بین رفتن بوته‌ها می‌شود.

اسپورهای (هاگ‌ها) این قارچ روی برگ جوانه زده و از طریق روزنه‌ها وارد بافت برگ می‌شود و شروع به رشد و تغذیه از مواد غذایی بافت برگ می‌کند. در نهایت فعالیت این قارچ به صورت شکافتن سطح برگ و پخش کردن اندام‌های تکثیری جدید ظاهر می‌شود. این بیماری هم از فتوسنتز گیاه جلوگیری می‌کند و هم غذایی که برگ تولید کرده و قرار است به دانه‌ها منتقل شود را از دسترس خارج می‌کند.

مدیریت و کنترل بیماری زنگ گندم

کاربرد یک روش به تنهایی کارایی کافی برای کنترل این بیماری ندارد و باید مجموعه‌ای از روش‌ها جهت مدیریت این بیماری به کار گرفته شود. مواردی که باید در مدیریت تلفیقی این بیماری در نظر گرفته شود شامل موارد زیر است:

استفاده از ارقام جدید و اصلاح شده جهت مقاومت به بیماری زنگ گندم

هر ساله ارقام جدیدی توسط موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر ایران معرفی می‌شوند که این ارقام جهت افزایش مقاومت به بیماری‌ها اصلاح و معرفی شده‌اند. قبل از تهیه بذر حتما با کارشناسان منطقه خود مشورت کنید و پس از آن اقدام به تهیه بذر مناسب کنید. ترجیحا از کاشت ارقام قدیمی به خصوص آن‌هایی که سابقه علائم بیماری زنگ گندم داشتند پرهیز کنید.

رعایت تراکم کاشت مطلوب

تراکم کاشت یکی از عوامل موثر در ایجاد بیماری‌های قارچی می‌باشد و در صورت رعایت نکردن آن می‌تواند باعث شیوع آن‌ها شود. در صورتی که تراکم کاشت بیشتر از حد مطلوب باشد (به عنوان مثال بیشتر از 400 کیلوگرم بذر در هکتار)، گردش هوا در بین بوته‌ها مختل شده و افزایش رطوبت در سطح مزرعه باعث ایجاد شرایط مطلوب برای رشد و توسعه بیماری‌ها می‌شود.

تاثیر تراکم کاشت گندم در بروز زنگ گندم

رعایت تعادل عناصر غذایی

هرچه مزرعه بوته‌های قوی‌تری داشته باشد و از نظر تغذیه وضعیت مناسبی داشته باشد کمتر درگیر بیماری می‌شود. مصرف کودهای کلسیم بالا و همچنین فسفیت پتاسیم نزدیک به مراحل رشدی حساس گندم می‌تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد.

در همین راستا به شما کود کلسیم و فسفیت پتاسیم از برند شوک را معرفی می‌کنیم که بیشترین درصد خلوص را دارند و با تکنولوژی به روز دنیا یعنی نانوکود تولید شده‌اند. ترکیبات این کودها شامل موارد زیر است:

  • کود کلسیم شوک دارای 27 درصد کلسیم و ریزمغذی‌ها
  • کود فسفیت پتاسیم شوک دارای 52 درصد فسفیت، 34 درصد پتاسیم و 14 درصد اسیدهای آمینه

برای کسب اطلاعات بیشتر راجع به این کودها و سفارش آنها می‌توانید بر روی تصاویر بالا کلیک کنید.

کنترل علف‌های‌هرز میزبان قارچ عامل بیماری

علف‌های‌هرزی مانند جو موشی، چاودار و جو وحشی از میزبان‌های این بیماری هستند و کنترل آن‌ها باعث حذف میزبان‌ها و جلوگیری از توسعه این بیماری در مزرعه می‌شود.

رعایت تناوب زراعی

میزبان‌های این بیماری عموما گیاهان زراعی خانواده غلات هستند و کاشت گیاهان زراعی غیر از این خانواده مانند کلزا، گلرنگ، کاملینا و چغندرقند باعث تداخل در چرخه زندگی این قارچ بیماری‌زا می‌شود. با این وجود ایجاد تنوع در گیاهان زراعی یکی از عوامل مدیریتی موثر در کاهش خسارت و شیوع این بیماری می‌باشد.

استفاده از روش‌های نوین آبیاری

شرایط ایده آل برای رشد و توسعه بیماری‌های قارچی مانند زنگ گندم، رطوبت بالای محیط می‌باشد. آبیاری مزرعه با سیستم‌های تحت فشار به خصوص آبیاری با تیپ می‌تواند در کاهش تبخیر و تعرق در سطح مزرعه موثر باشد.

نکته: سیستم‌های آبیاری بارانی می‌تواند در شیوع و توسعه بیماری زنگ گندم تاثیر داشته باشد.

استفاده از بهترین قارچ کش برای زنگ گندم

کاربرد قارچ کش زنگ گندم در مزرعه یکی از روش‌های موثر در پیشگیری و کنترل بیماری زنگ گندم می‌باشد. استفاده از قارچ‌کش‌هایی مانند تبوکونازول (فولیکور) و پروپیکونازول (تیلت) جهت بذرمال به ازای هر تن بذر گندم، نیم کیلو قارچ کش و همچنین جهت سم‌پاشی به میزان یک کیلو در هکتار توصیه می‌شود.

نکته اول: حساس‌ترین مراحل رشد گندم به بیماری زنگ شامل سه مرحله زیر است:

  • مرحله ساقه‌دهی
  • مشاهده گره دوم یا سوم
  • ظهور برگ پرچم

نکته دوم: بازدیدهای هفتگی به خصوص در مراحل نزدیک به مراحل حساس رشد باید منظم انجام شود این مهم به خصوص در مناطق مرطوب مانند استان‌های شمالی کشور که بیشتر مستعد درگیری با این بیماری هستند بسیار توصیه می‌شود.

سخن پایانی

بیماری زنگ گندم از جمله بیماری‌های مهم در مزارع گندم به شمار می‌رود و سالانه خسارت قابل توجهی به آن‌ها وارد می‌کند. کاشت ارقام مقاوم، استفاده از قارچ‌کش‌ها، تغذیه متعادل مزرعه و سایر موارد ذکر شده در این مقاله از جمله روش‌های مدیریت این بیماری می‌باشند.

در انتها از شما خوانندگان محترم تقاضا داریم تجربیات خود را به خصوص در رابطه با مقاومت ارقام جدید نسبت به بیماری زنگ گندم را در کامنت‌ها با ما به اشتراک بگذارید.

مطالب مرتبط

یکی از کودهایی که گندم را از تنش‌های محیطی مثل سرما و گرما حفظ می‌کند و مقاومت آن را در برابر بیماری بالا می‌برد «کود اسید آمینه برای گندم» است. پیشنهاد می‌کنیم با فواید این کود آشنا شوید.
گندم دارای حدوداً 10 آفت و بیماری مهم است که موجب خسارت می‌شوند. برای شناخت «آفات و بیماری‌های گندم» و راه درمان آنها به مقالۀ ذکر شده مراجعه کنید.

پرسش‌های پرتکرار

مقاوم‌ترین رقم نسبت به بیماری زنگ گندم برای کاشت در مناطق شمالی کشور کدام رقم است؟

دو رقم تیرگان و احسان نسبت به سایر ارقام مقاومت بیشتری نسبت به این بیماری دارند.

مقاوم‌ترین رقم نسبت به بیماری زنگ گندم برای کاشت در مناطق گرم جنوب کدام رقم است؟

شوش، برات، کرخه، آران و بهرنگ ارقام نیمه مقاوم – نیمه حساس هستند.

مصرف چه کودهایی می‌تواند در پیشگیری و مقابله با این بیماری موثر باشد؟

کودهای کلسیم بالا و فسفیت پتاسیم در مراحل رشدی حساس گندم می‌تواند در پیشگیری از این بیماری موثر باشد اما در صورت ابتلا به بیماری باید از قارچ‌کش‌ها استفاده کرد و کودها تاثیری نخواهند داشت.

چقدر این پست مفید بود؟

روی ستاره ها کلیک کنید تا به به این مقاله امتیاز بدید!

میانگیــــن امتیـــازات این مقالــه 0 / 5. امتیاز های این مقاله: 0

این مقاله امتیازی ندارد، اولین نفری باشید که امتیاز می‌دهید

اشتراک در
اطلاع از
guest
0 نظرات
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها