شناسایی بیماری پاخوره گندم و بهترین راه درمان آن

پاخوره یکی از بیماری‌های گندم است که عامل آن یک قارچ خاکزی می‌باشد. این بیماری در بسیاری از کشورهای جهان گسترش یافته و در حال حاضر در ایران و به خصوص استان مرکزی گزارش شده است. حساس‌ترین غله به این بیماری گندم است. در این مقاله به بررسی عامل این بیماری خواهیم پرداخت و راه‌کارهای درمان و پیشگیری از آن را ذکر خواهیم کرد. تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

عامل بیماری و میزان خسارت بیماری پاخوره گندم

عامل این بیماری یک قارچ خاکزی از راسته آسکومیست‌ها با نام علمی Gaeumannomyces graminis می‌باشد. این بیماری می‌تواند خسارت شدیدی به محصولات گندم وارد کند. در شرایط مساعد، این بیماری می‌تواند باعث کاهش 30 تا 50 درصدی عملکرد مزارع گندم شود. در موارد شدید، حتی ممکن است مزرعه به طور کامل نابود شود. معمولا مزارع آبی نسبت به دیم با این بیماری بیشتر درگیر می‌شوند.

علائم بیماری پاخوره گندم و نحوه تشخیص آن

تا قبل از ظهور خوشه‌های مزرعه بوته‌ها علائم مشخصی ندارند و پس از تشکیل و ظهور خوشه‌ها به تدریج علائم بیماری ظاهر می‌شود. علائم بیماری پاخوره گندم شامل زودرسی، کم رشدی و سفید شدن خوشه‌ها می‌باشند. در برخی موارد خصوصاً در مناطقی که سابقه بیماری طولانی است علائم در مرحله پنجه‌زنی مزرعه ظاهر می‌شوند. در این مرحله علائم به صورت زردی، کم رشدی و مرگ گیاهچه‌ها ظاهر می‌شود.

این علائم معمولا به صورت لکه‌ای در سطح مزرعه مشاهده می‌شود و لکه‌های آلوده دارای پنجه‌های کمتری می‌باشند. کاهش پوشش سطح مزرعه باعث غالبیت علف‌های‌هرز در لکه‌های آلوده مزرعه می‌شود. همچنین بوته‌های آلوده دانه‌های ضعیف، کوچک و چروکیده تولید می‌کنند.

بوته‌های آلوده دارای سیستم ریشه‌ای ضعیف هستند و به راحتی از خاک خارج می‌شوند. علائم به صورت لکه‌های سیاه رنگ روی طوقه و ریشه‌ بوته‌ها دیده می‌شود. جهت مشاهده بهتر این علائم باید پیرترین برگ را که نزدیک‌ترین برگ به طوقه محسوب می‌شود از ساقه جدا شود. معمولا علائم در زیر این برگ مشاهده می‌شوند.

مدیریت و درمان پاخوره گندم

درمان بیماری پاخوره گندم امکان ناپذیر است و از آنجایی که این قارچ به صورت خاکزاد است امکان کنترل آن بسیار مشکل است با اینحال روش‌های پیشگیری بسیار موثری وجود دارد که در صورت رعایت آن‌ها می‌توان بیماری را کنترل کرد و از خسارت بیشتر آن جلوگیری کرد. در ادامه به روش‌های مدیریت این بیماری اشاره خواهیم کرد.

تناوب زراعی

از آنجایی که این بیماری خاکزاد می‌باشد تناوب زراعی بهترین راه کنترل این بیماری می‌باشد. به عنوان مثال جو گیاه مقاوم‌تری نسبت به گندم به بیماری پاخوره گندم می‌باشد. به همین منظور می‌توان با قرار دادن جو در تناوب زراعی این بیماری را مدیریت کرد.

در صورتی که مزرعه یا منطقه سابقه آلودگی طولانی به این بیماری دارد (بیش از 4 سال)، از کشت گندم و جو باید صرف نظر کرد و به جای آن گیاهان پاییزه مانند کلزا، کاملینا، گلرنگ و غیره را کشت کنید.

کاشت ارقام مقاوم

برخی ارقام گندم حساسیت بالایی به بیماری پاخوره گندم دارند و از کاشت آن‌ها در مزارع و مناطقی که سابقه آلودگی به این بیماری را دارند باید اجتناب کرد. در صورتی که سابقه بیماری پاخوره در منطقه خود دارید حتما قبل از کاشت با کارشناسان منطقه خود مشورت کنید. لیست زیر حساس‌ترین ارقام گندم نسبت به بیماری پاخوره گندم می‌باشد:

• سرداری
• الوند
• سیوند
• شیراز

اگر قصد دارید با دیگر بذرهای گندم که مقاومت بالایی دارند و اخیرا توسط جهاد کشاورزی معرفی شده‌اند آشنا شوید، مقاله «بهترین بذر گندم با تناژ بالا» را مطالعه فرمایید.

کوددهی و تغذیه متعادل مزرعه

این بیماری در صورت مصرف بیش از حد کودهای ازته طغیان می‌کند و مصرف تقسیطی کودهای ازته جهت جلوگیری از خسارت بیماری توصیه می‌شود. مصرف کودهای ازته به فرم آمونیوم نسبت به سایر فرم‌ها مانند اوره گزینه بهتری برای مزارع با سابقه آلودگی هستند.

این بیماری در محیط‌های اسیدی توانایی رشد و خسارت زایی ندارد و مصرف کودهای اسیدی کننده خاک مانند هیومیک اسیدها می‌تواند در جلوگیری از خسارت این بیماری موثر واقع شود. همچنین کود فسفیت پتاسیم به عنوان یکی از کودها جهت افزایش مقاومت مزرعه نسبت به بیماری توصیه می‌شود.

بذرمال با قارچ‌کش‌ها

بذرمال قارچ‌کش‌ها یکی از اصول مهم در مدیریت و کنترل انواع بیماری‌های قارچی در غلات می‌باشد. بذرمال گندم با قارچ‌کش‌های کاربندازیم، دیفنوکونازول و پروپیکونازول می‌تواند در این روش استفاده شود.

کاشت دیرهنگام در پاییز

تاخیر در کاشت بذر گندم در پاییز باعث کاهش مدت زمان تماس ریشه‌ها با عوامل بیماری‌زا می‌شود. اگر گندم زود کشت شود قارچ عامل بیماری‌زا فرصت بیشتری برای رشد و خسارت به ریشه‌های گندم دارد. به همین منظور از کاشت عمیق بذرها و کاشت زودهنگام آن‌ها باید پرهیز کرد.

ما در مقاله «بهترین زمان کشت گندم پاییزه» برای مناطق مختلف کشور به طور کامل به این موضوع اشاره کرده‌ایم تا بهترین عملکرد را داشته باشید. پیشنهاد می‌کنیم مقالۀ ذکر شده را حتماً مطالعه کنید.

سخن پایانی

بیماری پاخوره گندم یکی از بیماری‌های مهم گندم به شمار می‌رود که می‌تواند خسارت قابل توجهی را در مناطق با سابقه آلودگی به این بیماری وارد کند. بهترین روش‌های مدیریت این بیماری روش‌های پیشگیری هستند که در این مقاله به تشریح آن‌ها پرداختیم. در صورتی که سوال یا تجربه‌ای در رابطه با بیماری پاخوره گندم دارید خوشحال می‌شویم آن را با ما در قسمت کامنت‌ها به اشتراک بگذارید.

سوالات متداول